Anora: Trajikomik Bir Külkedisi Masalı

Günümüz Amerikan bağımsız sinemasının en önemli isimlerden biri haline gelen Sean Baker, Anora filmi ile geri döndü. Özellikle Tangerine‘in (2015) ardından yükselişe geçen Baker, The Florida Project (2017) ile kariyer zirvesine ulaşmıştı. Red Rocket (2021) ile de yakaladığı yükselişi korumaya devam eden Baker, son filmi Anora sonrasında da neden bu kadar başarılı olduğunu kanıtlamaya devam etti.

Mikey Madison‘ın başrolünde olduğu Anora, Cannes Film Festivali’nden de büyük ödülle döndü ve Altın Palmiye’nin sahibi olarak inanılmaz bir başarı elde etti. Daha önce Red Rocket filmiyle de Altın Palmiye adaylığı elde eden Sean Baker, bu kez ikinci adaylığında ödülü kapmayı başarmış oldu. Yılın en iyi filmleri arasında gösterilen Anora, Türkiye prömiyerini Filmekimi kapsamında yaparken, ülkemizdeki vizyona giriş tarihi ise 1 Kasım’ı gösteriyor. Hem de The Substance ve The Room Next Door ile aynı günde.

Sean Baker’ın İnsan Hikayeleri

Brooklyn’de kırık dökük bir apartman dairesinde oturan egzotik dansçı Anora, çalıştığı kulüpteki şovlarıyla müşterilerin gözlerini kamaştırır. Anora bir gece bir Rus oligarkın genç oğlu Vanya’yı eğlendirir, ikilinin ten uyumunu alev alev bir beraberlik izler. Ciddiye binen fırtınalı ilişkileri, kaçınılmaz olarak Vanya’nın ailesinin de dikkatini çeker.

Marjinalize edilmiş bireylerin hikayelerini beyaz perdeye taşıma konusunda ün kazanan Sean Baker, yeni bir “insan hikayesiyle” karşımıza çıkıyor. Tangerine, The Florida Project ve Red Rocket gibi filmleriyle tanınan Baker, bu yapımlarda görmezden gelinen seks işçileri, düşük gelirli aileler ve küçük dolandırıcıların yaşamlarına odaklanmıştı. Bu kez ise egzotik bir dansçı Anora’ya odaklanıyor. Anora’nın küçük ama ilgi çekici dünyasını, onun güçlü ve kendinden emin karakterini gözler önüne seriyor.

Sean Baker’ın filmleri, modern çağın masalları olarak tanımlansa da aslında filmlerinin, masalların modern dünyamızın karmaşıklığında bir yeri olup olmadığını sorguladığını söylemek daha yerinde olabilir. Çünkü Baker’a göre, gerçek insan hikayeleri, geleneksel Hollywood anlatılarının ötesine geçerek daha evrensel bir güce ve anlam derinliğine sahip. Baker’ın karakterlerinin gündelik yaşamda bulduğu sihir ve zarafet, onların çevrelerinde var olan adaletsizliklerin (kapitalizm, önyargı ve güçlülerin uyguladığı suistimaller gibi) kaotik ve karmaşık ağıyla her zaman çatışma içine girer.

Baker’ın bu karakterlere olan ilgisi, insan hikayelerinin önemine duyduğu inançtan kaynaklanıyor. Filmlerinde empatiyle işlenmiş anlatılar sunarak izleyiciyi bu karakterlerle duygusal bir bağ kurmaya davet ediyor. Böylelikle Baker, ana akım sinemanın genellikle göz ardı ettiği bireylerin öykülerine yer vererek onların seslerini duyurmayı amaçlıyor. Ele aldığı karakterlerin mücadelelerine, hayallerine ve ilişkilerine odaklanarak, onları yüceltmeden veya istismar etmeden gerçekçi bir şekilde sunuyor. Tam da bu doğrultuda, Baker‘ın eserleri, sinemada hümanizmin ne kadar hayati olduğunu hatırlatıyor, insan deneyimlerinin spektrumunu yansıtmanın gerekliliğini vurguluyor.

Baker, “insan hikayeleri” konusunda içini böyle açmıştı:

Ne özlüyorum biliyor musunuz? Yetişkinler için yapılan, insana dair hikayeler anlatan olgun filmler nerede? Patlamalar, süper kahramanlar veya korku temelli konseptler içermeyen filmler nerede? Maalesef, günümüzde bu tür filmler ya hiç yok ya da çok nadir bulunuyor. Seyirciye bu tarz filmlerin de büyük ekranda olmayı hak ettiğini hatırlatmalıyız, tıpkı büyük gişe filmleri gibi. Eğer bunu geri getirebilirsek, sinemaların ayakta kalmasını sağlayabiliriz, küçük sinemaların açık ve canlı kalmasına yardımcı olabiliriz. Evet, biz bunu deniyoruz. Denemeye devam ediyoruz. Mesela bazı insanlar bu söylemimden dolayı korku filmlerini eleştirdiğimi düşünüyor. Korku filmleriyle büyüdüm, onları seviyorum, asla korku filmlerini eleştirmem. Sadece tek dileğim, stüdyoların yetişkin dramalarını da sinemalarda gösterilmek üzere üretmesi. Tıpkı diğer temel türler gibi.

Kalp Kırıcı Gerçekler

Anora, modern Amerikan hayatına dair kaotik, sarsıcı bir yolculuk sunarak yönetmenin marjinal karakterlere duyduğu şefkat ve enerjik anlatım tarzını bir kez daha gözler önüne seriyor. 2018 yılında geçen hikâye, zeki bir egzotik dansçı ve zaman zaman eskortluk yapan Ani ile, bir Rus oligarkının oğlu olan Ivan arasında geçen çılgın bir haftayı anlatıyor. 1 haftalık çılgın partilemenin ardından ani bir şekilde evlenen çift, Ivan’ın babasının adamı Toros’un evliliği iptal etmek üzere ortaya çıkmasıyla bir anda gerçeklikle yüzleşiyor. Ivan ortadan kaybolurken, Ani kendi geleceğiyle baş başa kalıyor ve hayalini kurduğu aşkın gerçek olup olmadığını sorgulamaya başlıyor.

Baker, filmin ilk iki bölümünde “Safdie Kardeşler” tarzında bir kaos yaratıyor. Bu düzensiz enerji ve filmin temelinde yatan kaotik yapı sayesinde, Sean Baker, hikâyenin temposunu ve mizahını sürekli olarak artırıyor. Zaten yönetmenin önceki filmlerine aşina olan izleyiciler, onun sınırları zorlayan anlatım tarzını hemen fark edeceklerdir. Ancak Anora, özellikle New York’taki Manhattan, Coney Island ve Brighton Beach bölgelerindeki renkli ve karanlık hayatı resmetmesiyle ön plana çıkıyor; böylece Baker‘ın önceki filmlerinden çok daha farklı bir atmosfer yaratımına giriyor.

Filmi özel kılan en önemli unsur ise Baker’ın Ani karakterine yaklaşımından kaynaklanıyor. Ani, marjinal bir egzotik dansçı olmasına rağmen, film boyunca son derece derinlikli ve bağımsız bir karakter olarak karşımıza çıkıyor. Baker, egzotik dansçılığı ve eskortluğu istismar etmeden, saygılı bir şekilde ele alarak Ani’nin zorluklarla nasıl başa çıktığını ve hayatta kalma mücadelesini odak noktasına yerleştiriyor. Ani’nin hem kararlılığını hem de kırılganlığı olay örgüsü boyunca çok iyi işleniyor.

Filmin tonu, Ani’nin evliliğini koruma mücadelesiyle birlikte daha karanlık bir yöne evriliyor. Başlarda bir screwball komedisi gibi başlayan hikâye, sınıfsal farklar ve Amerikan Rüyası’nın imkansızlığı üzerine sert bir eleştiriye dönüşüyor. Ani’nin hayatta kalma çabası, hem duygusal hem de maddi anlamda, kapitalizmin acımasız gerçekleriyle yüzleşmesini simgeliyor. Bu yönüyle Anora, Baker’ın diğer filmleriyle paralellik gösterse de diğer yandan  daha kişisel mesaj da içeriyor​.

Peri Masalları Hayallerden mi İbaret?

Filmin başında Ani, Vanya ile kurduğu ilişkiyi tamamen rasyonel bir şekilde yöneten bir karakter olarak karşımıza çıkıyor. İlişkilerinin maddi boyutunun farkında ve bu durumun getirdiği fırsatları kullanmaya çalışıyor. Las Vegas’ta ani bir evlilik kararıyla zirveye ulaşan bu ilişki, Baker’ın film boyunca işlediği Cinderella benzetmesi için önemli bir dönüm noktası. Ancak Ani, geleneksel peri masalı kahramanlarından farklı olarak, kurtarılmayı bekleyen pasif bir figür değil; tam aksine, ne istediğini bilen, hayatta kalmak için mücadele eden bir karakter olarak portre ediliyor.

Baker, Vanya’nın ailesinin bu evlilikten haberdar olup müdahale etmesiyle filmi tipik bir romantik hikâyeden, çok katmanlı bir komediye dönüştürüyor. Ailenin, evliliği iptal ettirmek için gönderdiği beceriksiz adamlar, hikâyeye mizahi unsurlar katarak olayları farklı bir boyuta taşıyor. Burada Baker, bu karakterleri birer klişe haline getirmek yerine, insani yönleriyle ortaya koyarak filme derinlik kazandırıyor. Özellikle Ani’ye zor durumda kaldığında uzattıkları yardım eli, izleyicinin bu karakterlere olan bakış açısını değiştiriyor. Klasik Cinderella hikâyesindeki tehdit unsurları, burada birer insana dönüşüyor​.

Ani’nin hikâyesi, peri masallarındaki zenginliğe ve statüye ulaşma mücadelesini andırsa da Baker, bu dönüşümü gerçekçi bir zemine oturtuyor. Ani’nin Vanya’nın ailesi ile olan mücadelesi, bir sınıf çatışması olarak filmde önemli bir yer tutuyor. Ani’nin toplumsal yapıya karşı verdiği mücadele, Baker’ın filmin sonuna doğru yarattığı büyük yüzleşme sahnesinde doruğa çıkıyor. Bu sahne, yalnızca kişisel bir çatışma değil, aynı zamanda toplumsal eşitsizliklerin bir yansıması olarak karşımıza çıkıyor. Ani’nin işçi sınıfından gelen bir kadın olarak, Vanya’nın zengin ailesiyle olan çatışmasında sınıfsal uçurumlar açıkça gözler önüne seriliyor​.

Anora, Baker’ın daha önceki filmlerinde olduğu gibi, toplumsal eşitsizlikleri ele alırken karakterlerine insani bir bakış açısıyla yaklaşmaya devam ediyor. Filmin ana karakteri Ani, peri masallarındaki gibi “kurtarılmayı” bekleyen bir prenses olmaktan çok, kendi ayakları üzerinde duran ve hayatta kalma mücadelesi veren bir figür olarak çiziliyor. Baker, Amerikan Rüyası’na ve bu rüyayı gerçekleştirme imkânlarına sahip olamayan insanların trajedisini güçlü bir şekilde vurgularken, izleyiciye adaletin ve sosyal hareketliliğin gerçek dünyada ne kadar erişilmez olduğunu bir kez daha hatırlatıyor.

Anora‘nın en ilginç yönlerinden biri ise belirsiz sonu. Baker, filmi net bir şekilde sonlandırmak yerine, açık uçlu bir sahneyle bitiriyor ve izleyiciyi bu anı yorumlamaya davet ediyor. Bu tercih, Ani’nin hikayesini kendi ellerine almasına izin veriyor ve karaktere dışsal müdahalelerden arınmış bir özel an sunuyor. Bu çözümlemeye kapı aralayan son, filmin tematik ve ahlaki karmaşıklığını daha da komplike hale getiriyor.

Amerikan Rüyasının Sonu